Bartodzieje, warroza: matka jest najważniejsza, negatywny wpływ neonikotynoidów na warrozę

Polanka TV - Pszczele Wieści - o przyrodzie naukowo 024

  1. Ze studiów nad leksyką pszczelarską 2:10
  2. Higieniczne cechy związane z odpornością na dręcza przekazuje głównie matka 13:00
  3. Neonikotynoidy wpływają negatywnie na inwazję roztoczy Varroa 24:12

Ze studiów nad leksyką pszczelarską

Nagraliśmy ten odcinek w Bartodziejach, miejscowości, która niegdyś była związana z działalnością bartników - osób zajmujących się pozyskiwaniem miodu z dziko żyjących rodzin pszczelich w lasach. Wyjaśniamy, że leksemy to nie to samo co wyrazy - leksem obejmuje cały zestaw form danego słowa wraz z jego pochodnymi. Autorka artykułu, na który się powołujemy, bada właśnie leksykę związaną z pszczelarstwem. Okazuje się, że wiele słów, które dziś uważamy za archaiczne, są używane w gwarach i dialektach. Przyglądamy się na przykład słowu "barć", które pierwotnie oznaczało po prostu naturalne lub sztuczne wydrążenie w drzewie, niekoniecznie związane z pszczołami. Trzeba jednak zachować ostrożność, by nie przypisywać zbyt pochopnie wszystkich słów z podobnym rdzeniem do tego samego pochodzenia. Na koniec dzielimy się ciekawostką, że sam leksem "pszczoła" jest stosunkowo nowy, ukształtowany dopiero w XIV-XVI wieku. Więcej przeczytasz tutaj.

Higieniczne cechy związane z odpornością na dręcza przekazuje głównie matka

Okazuje się, że pszczoły społeczne mogą nabywać pewną odporność behawioralną, czyli związaną z zachowaniem, na zasadzie genetycznej lub uczenia się przez robotnice. W przypadku pszczół miodnych może to zachodzić poprzez przekazywanie informacji genetycznej przez matkę pszczelą lub uczenie się takich zachowań przez młode robotnice. Naukowcy z Anglii przeprowadzili badania na populacjach pszczół nieleczonych na warrozę. Wybrali po kilka rodzin z każdej z tych pasiek, a połowę z nich zastąpili matkami z komercyjnej hodowli. Po 4 miesiącach zbadali stopień porażenia przez warrozę.Okazało się, że cechy odporności na warrozę, takie jak higieniczne otwieranie i zamykanie komórek, występowały tylko w rodzinach z oryginalnymi matkami. W rodzinach, gdzie matki zostały podmienione, te cechy odporności zanikły. Wskazuje to, że odporność jest przekazywana genetycznie przez matkę, a robotnice nie są w stanie nauczyć się tych zachowań w krótkim czasie. To jest dobra wiadomość dla pszczelarstwa, ponieważ można by selekcjonować matki pszczele pod kątem tych pożądanych cech odporności. Niestety, w Polsce wciąż dominują komercyjne cechy, takie jak miodność czy łagodność, a odporność na warrozę jest zaniedbywana. Inne kraje już prowadzą intensywne badania i utrzymują całe tereny z nieleczonymi populacjami pszczół, co pozwala na selekcję odporności. Uważamy, że w Polsce również powinno to stać się najważniejszą cechą hodowlaną, przynajmniej w zarejestrowanych hodowlach. Jednak nie możemy się skupiać tylko na pszczelarstwie, bo czynniki środowiskowe, takie jak pestycydy, mogą tę odporność zniwelować.

Neonikotynoidy wpływają negatywnie na inwazję roztoczy Varroa

Okazuje się, że wpływ neonikotynoidów na pszczoły w warunkach polowych, przy dawkach występujących w rzeczywistości, nie jest tak oczywisty, jak mogłoby się wydawać. Badania przeprowadzone w trzech stanach USA - Georgii, Alabamie i Delaware - pokazały, że zwiększenie różnorodności genetycznej w rodzinach pszczelich poprzez wymianę czerwiu między nimi, wydłużyło przeżywalność czerwiu, ale nie miało wpływu na zachowania pszczół narażonych na neonikotynolidy. Co zaskakujące, rodziny karmione neonikotynoidami wykazywały znacznie silniejsze porażenie dręczem pszczelim niż grupy kontrolne. Hipotezą jest, że neonikotynolidy mogą osłabiać układ odpornościowy pszczół, co ułatwia rozwój dręcza pszczelego. Sugerujemy, że wpływ neonikotynoidów na odporność immunologiczną pszczół powinien być dalej badany. Zdajemy sobie sprawę, że układ fizjologiczny pszczół jest bardzo złożony, więc nie można wykluczyć, że neonikotynolidy wpływają na wytwarzanie określonych substancji lub na funkcjonowanie jelit, co mogłoby mieć znaczenie dla odporności.

Uważamy, że nie należy skupiać się wyłącznie na neonikotynoidach, ale spojrzeć na cały kontekst zdrowia rodzin pszczelich. Wcześniej omawiane badania wskazywały, że również środki przeciwwarrozowe stosowane przez pszczelarzy mogą negatywnie wpływać na odporność pszczół. Dlatego naszym zdaniem, aby skutecznie chronić pszczoły, potrzebna jest kompleksowa strategia obejmująca ograniczenie stosowania neonikotynoidów, rozpowszechnianie cech odporności na warrozę oraz redukcję stosowania środków warozobójczych. Tylko takie skoordynowane działania mają szansę na długofalową poprawę kondycji naszych rodzin pszczelich.

Źródła:
ad 1: https://studia-slaskie.instytutslaski.pl/tom/studia-slaskie-tom-90/
ad 2: https://link.springer.com/article/10.1007/s13592-024-01084-6
ad 3: https://doi.org/10.1093/jisesa/ieae056

Film powstał dzięki finansowaniu Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach programu „Społeczna odpowiedzialność nauki II”

Komentarze