Kał w żuwaczkach pszczół

Pszczoły wschodnie (Apis cerana) wykorzystują odchody zwierząt jako narzędzie do obrony przed szerszeniami azjatyckimi (Vespa soror).

Pszczoły z rodzaju Apis (np. pszczoła miodna) słyną z imponującego zestawu mechanizmów obronnych gniazda, które wykształciły w celu ochrony obfitych zapasów pożywienia i obrony dużych rodzin. W Azji, pszczoły Apis ewoluowały pod ogromną presją różnych drapieżników z rodzaju os społecznych Vespa, z których najbardziej przerażające są olbrzymie szerszenie (Vespa mandarina) masowo atakujące pszczoły. Ich kuzyni Vespa soror i Vespa vetulina również skutecznie dają się pszczołom we znaki. Po raz pierwszy udało się udokumentować i zbadać niezwykłą obronę zbiorową stosowaną przez rodziny Apis cerana przeciwko atakom szerszenia Vespa soror. Strategia polega na poszukiwaniu zwierzęcych odchodów ptaków i ssaków oraz umieszczeniu i cząstek wokół wylotków ula.

Na poszukiwania ekskrementów wyruszały zaraz po atakach ze strony szerszeni

lub na skutek obecności substancji chemicznych, których szerszenie używają do namierzania uli. Zwierzęca kupa u wejścia do ula skutecznie odstraszała szerszenie przed próbami penetracji gniazda; ograniczeniu uległa także częstotliwość ich ataków oraz prób wejścia do gniazda przez wylotek.

Zdjęcia z eksperymentu. Oznaczone robotnice obserwowano jak zbierają odchody, przenoszą w żuwaczkach, a później smarują nimi wylotek. Wejście do ula na ostatnim zdjęciu zostało zniszczone przez robotnice szerszeni. Naukowcy przerwali eksperyment zanim gniazdo pszczół zostało naruszone.

To pierwsza informacja naukowa na temat używania narzędzi przez pszczoły i pierwszy dowód na to, że mogą zbierać substancje pochodzenia zwierzęcego.

Zachowania tego nie rejestrowano w sytuacji ataków ze strony Vespa vetulina. Prawdopodobnie dlatego, że w odróżnieniu od Vespa soror, szerszenie V. vetulina atakują raczej pojedynczo. Odkrycie to skłania do refleksji nad potencjalnie silną presją selekcyjną, z jaką mogą zetknąć się pszczoły Apis mellifera, jeśli szerszenie egzotyczne zadomowią się także i u nas.

Źródło: Mattila H.R. i in., Honey bees (Apis cerana) use animal feces as a tool to defend colonies against group attack by giant hornets (Vespa soror). PLoS ONE15(12): e0242668, 2020